Nā Tamihana Te Rauparaha tēnei kōrero i tuhi i te tau 1845.

"Heoi anō ka hoki mai a Te Rauparaha i Moeatoa ka tukua atu te nuinga kia haere. Ka hoki mai ia, ko ōna hoa i hoki mai ai, ko tana tamaiti tupu ake ko Te Rangihoungariri, ko Marore te ingoa o te whaea. Ko te tamaiti toa tēnei a Te Rauparaha, hei uri tēnei mona me hemea i ora. E ai ki ta te kōrero, ko Tangahoe te tokorua, he tama keke ki a ia. kātahi ka hoki whakamuri mai anō a Te Rauparaha rātou ko ana tamariki, haere tonu mai, ka tae mai ki Marokopa. Rokohanga mai ano te hanga wahine ra e noho ana, a Te Akau, a Tiaia, wahine a Pehi, ko Pehi Kupe ki te Pākehā te ingoa, whaea o Te Hiko. Ka haere mai rātou ko ngā tāne tokoono, ko Te Rauparaha. Ka tokowhitu ai rātou ko tana whānau. Nō Marokopa era tokorima, he tamariki anō, nāna i mahue atu anō i te whakarerenga atu ra o Te Akau ma. Tokowhitu hoki ngā wahine, na Te Akau i whakatokowhitu, huihuia rātou kotahi tekau ma wha. kātahi ka haere tonu mai i te takutai i ōna ara. Ka whiti mai i te awa o Awakino, haere tonu mai i te one. Ka tata mai ki te awa o Mokau, ka noho rātou ko tana whānau ki te ruru moki i te awatea, hei whitinga atu i te awa Mokau. Ruru nei rātou ko tana whānau i to rātou moki. 

Tera te taua a Ngāti Maniapoto, a tēnei hapu ki Ngāti Tumarouri, te haere mai ra i te kōngutuawa o Mokau. E rua rau o taua taua, kitea rawa ake e Te Rauparaha rātou ko tana whānau kua tata rawa mai te taua. kātahi a Te Rauparaha ka whakatakoto i tana matua i a Te Akau ma, ara i ngā wahine ra, ka whakakākahuria ngā kahu waero. Ki a Te Akau tetehi, ki a Tiaia tetehi, ko Ihukeumu te ingoa o tetehi o aua kahu waero, ko Te Rarawa tetehi. Ka tū a Te Akau rāua ko Tiaia, me tāne ra anō e noho ana i runga te matua wahine ra. Kotahi te tāne, tokowhitu ngā wahine, ka tokowaru ai rātou ki ta rātou matua. He   ihupuni o etehi wahine, ka noho ra te tokowaru ra, me tāne na ano te tū toa me te mataora, me te kamakama o te waha ki te kōrero o te toa. Tu ake a Te Rauparaha rātou ko te whānau tokoono, i mua rātou o te matua wahine ra e tu ana, me te whaikorero atu a Te Rauparaha ki a Te Rangihoungariri rāua ko Tangahoe, ki ētehi atu hoki o ana tamariki, kia māia ki tētehi utu mō tatou, kāore he whakaorangia ake ki te ao marama. Waiho tonu i roto i a Te Rangihoungariri rāua ko Tangahoe ngā kupu katoa a to rāua matua. He pouwhenua ta Te Rauparaha rākau, he taiaha ta te tama, he paiaka ta Tangahoe. Heoi, kua tata rawa te taua ra, kua kite mai ra hoki i te kore tangata. kātahi ka rere tonu mai ngā toa o te taua ra, ara a Tutakaro te rangtira hoki tēnei o te taua ra, ko Karewa tetehi. 

kātahi ka whiua e Tutakaro, ka tu tahi rāua ko Hurihanga. He whakaputa anake tae ra ra. kīhai i pa te patu a Tutakaro rāua ko Karewa ki ngā tūpāpaku, kātahi ka tomokia tonutia e Te Rauparaha rāua ko te tamaiti, me te tama hoki, me Tangahoe. Te pekenga ake o Te Rangihoungariri kei a ia te ika i te ati, ko Tutakaro. Pekenga ake o te kaumātua, o Te Rauparaha, ko te tatao ko Karewa. Te pekenga ake o Tangahoe ko te ika whakaotinga. kātahi ka mohio te matua wahine ra, ka haere atu a Te Akau i mua o te matua wahine ra. Koia kau, ko te kitenga mai o ngā rau e rua, ara o Ngāti Tumarouri, ki te taua wahine nei. E oma atu ra me ngā tāne ki mua, me Te Rauparaha rātou ko aua tamariki. Kua hinga ra, e rara te patu, nāna ano i haere noa ka whati te taua ra. kātahi ka patua e te tokoono ra, otirā e Te Rauparaha rāua ko tana tamaiti ake, Tangahoe hoki.

Takoto rawa iho te parekura a Te Rauparaha rātou ko te whānau kotahi tekau, tokorima a Te Rangihoungariri, tokotoru a Te Rauparaha, tokorua a Tangahoe, tuku atu kia whati. Kua pō hoki te ra, kua kunikuni rawa, kua ki hoki te tai o Mokau. kīhai i whiti rātou. kātahi ka noho kia timu te tai. Ko te mahi a Te Rauparaha i taua po he tahutahu ahi, ki tēnā wāhi, ki tēnā wāhi, o te takutai. Ka whakanoho ai i a rātou ki te taha tēnei ahi, ki te taha o tēnei ahi, ngā wahine, ngā tāne. Kotahi tekau ma rua ngā ahi i tahuna e rātou. Whakanohoia katoatia ki a rātou kia ki mai ai te tāne i whai ra he ope nui noa atu te ope a Te Rauparaha. Ka tu a Te Rauparaha ki te whaikorero i tēnā ahi, ka mutu te kōrero ki tēnā ahi, ka haere ki tētehi atu ahi kōrero ai, a, poto katoa ngā ahi i te whaikorerotanga a Te Rauparaha kia kaha ki te riri apopo e te whānau. Ko ngā kōrero ēnei ki ngā ahi ra, ki ngā tamariki hoki. Tokorua, kotahi ki tēnei ahi noho ai kia kiia mai e te taua he ope nui noa atu te taua a Te Rauparaha.

Return to top